ΔΟΝ ΚΙΧΩΤΗΣ, ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ

Την Παρασκευή 15 Δεκεμβρίου το σχολείο μας παρακολούθησε την εντυπωσιακή μουσικοχορευτική παράσταση Δον Κιχώτης στο θέατρο Παλλάς σε σκηνοθεσία Σοφίας Σπυράτου με τον Γιάννη Στάνκογλου, τον Δημήτρη Πιατά και την Σαβίνα Γιαννάτου περιστοιχιζόμενους από έναν 20μελή θίασο ταλαντούχων ηθοποιών, χορευτών και ακροβατών. Η μουσική ήταν του Νίκου Κυπουργού και σε διασκευασμένο κείμενο του Στρατή Πασχάλη. Αλήθεια όμως, τι γνωρίζετε για τον Δον Κιχώτη και τον Ισπανό συγγραφέα του, τον Θερβάντες ;
Ο Δον Κιχώτης ή επί το ορθότερο “Ο ευφάνταστος ευπατρίδης Δον Κιχώτης της Μάντσας” (El ingenioso hidalgo Don Quixote de la Mancha ) είναι έργο λογοτεχνίας του Ισπανού συγγραφέα Μιγκέλ ντε Θερβάντες Σααβέδρα (Miguel de Cervantes Saavedra).
Εκδόθηκε σε δυο μέρη, το 1605 και το 1615. O Θερβάντες παραχώρησε τα δικαιώματα  εκμετάλλευσης του μυθιστορήματος στον εκδότη Φρανθίσκο ντε Ρόβλες, για άγνωστο χρηματικό ποσό, με αποτέλεσμα να μην επωφεληθεί από τη μεταγενέστερη επιτυχία και τις πολλές εκδόσεις του. Σημαντική οικονομική ενίσχυση τού πρόσφεραν ο προστάτης του, Κόντε ντε Λεμός, και ο αρχιεπίσκοπος Τολέδου Μπερνάρδο ντε Σαντοβάλ ι Ρόχας. Ο Θερβάντες αφιέρωσε στον πρώτο κάποια από τα έργα του. Σε σύντομο διάστημα, ακολούθησαν ανατυπώσεις του στις Βρυξέλλες, στη Βαλένθια και στη Λισαβόνα, ενώ οι πρώτες μεταφράσεις του ολοκληρώθηκαν το 1618 και το 1620, στη γαλλική και αγγλική γλώσσα αντίστοιχα.
 Είναι αναμφισβήτητα το κλασσικότερο μυθιστόρημα  της ισπανικής λογοτεχνίας και ένα από τα πιο αγαπημένα της νεότερης δυτικής λογοτεχνίας. Πρόκειται για μια ρομαντική παρωδία της ιπποσύνης η οποία εμπεριέχει και βιογραφικά στοιχεία του πολυτάραχου συγγραφέα της, του Θερβάντες.Το έργο περιγράφει τις φανταστικές περιπέτειες του Αλόνσο Κιχάδα, ενός απλού αγρότη που ζούσε με την ανιψιά του και την οικονόμο του σπιτιού του, ο οποίος έχοντας διαβάσει αρκετά βιβλία για τον ιπποτισμό, ξαφνικά γίνεται από μόνος του ιππότης και λαμβάνει το όνομα Δον Κιχώτης. Ξεκινάει λοιπόν τα ταξίδια και τις περιπέτειες του αρχικά μαζί με το ασθενικό άλογο του, τον Ροσινάντε, φορώντας μια παλιά μεταλλική πολεμική στολή. Κατά την διάρκεια των περιπετειών του τραυματίζεται και τον μεταφέρουν στο σπίτι του όπου τον φροντίζουν η ανιψιά και η οικονόμος του. Λίγο καιρό αργότερα ανακαλύπτει τον γείτονα του Σάντσο Πάντσα και τον αναγορεύει σε ιπποκόμο με αντάλλαγμα ένα νησί. Ο Δον Κιχώτης όμως ερωτεύεται  και μια νεαρή όμορφη γειτόνισσα, την Δουλτσινέα και προσπαθεί να την σώσει γιατί πιστεύει ότι είναι μαγεμένη. Τα φαντασιακά ταξίδια του Δον Κιχώτη μαζί με τον πιστό ακόλουθό του τις περισσότερες φορές δεν έχουν καλή κατάληξη. Συνήθως γίνονται αντικείμενα χλευασμού και ειρωνείας. Χαρακτηριστικότερο όλων είναι η μάχη με τους ανεμόμυλους που τους φαντάζεται για γίγαντες. Προς το τέλος του δεύτερου βιβλίου ο ευφάνταστος και ονειροπαρμένος ευπατρίδης Δον Κιχώτης ανακτά την λογική του και επιστρέφει μαζί με τον φίλο και συνταξιδιώτη του στο σπίτι τους για να κοιμηθεί αργότερα τον ύπνο της αιωνιότητας. Έκτοτε ο δονκιχωτισμός έγινε συνώνυμο της αιθεροβάμονος αναζήτησης ενός ιδανικού…  
Όσο περιπετειώδης ήταν η ζωή του Δον Κιχώτη άλλο τόσο όμως ήταν και του συγγραφέα του, Μιγκέλ ντε Θερβάντες Σααβέδρα, πιο γνωστού ως Θερβάντες. Ο  Θερβάντες, (29 Σεπτεμβρίου 1547 – 22 Απριλίου 1616) γεννήθηκε στο Αλκαλά ντε Ενάρες, βορειοανατολικά της Μαδρίτης. Καταγόταν από οικογένεια πρώην ευγενών.Ήταν γιος του χειρουργού Ροντρίγκο ντε Θερβάντες και της Λεονόρ ντε Κορτίνας, μάλλον εβραϊκής καταγωγής που αργότερα μεταστράφηκε στον καθολικισμό. Φαίνεται ότι εκπαιδεύτηκε για ένα διάστημα στους Ιησουίτες. Ο Θερβάντες αν και δεν φοίτησε σε πανεπιστήμιο, από νεαρή ηλικία εκδήλωσε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη λογοτεχνία και εξελίχθηκε σε δεινό αναγνώστη. Την περίοδο όπου η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στη Μαδρίτη, φοίτησε κοντά στον ουμανιστή Χουάν Λόπεθ ντε Όγιος (Juan López de Hoyos), ο οποίος διέκρινε στον Θερβάντες μια ιδιαίτερη κλίση στα γράμματα.
 Τα παλαιότερα έργα του χρονολογούνται από το 1568, ενώ το πρώτο μυθιστόρημα του, η “Γαλάτεια”, εκδόθηκε το 1585. Από το 1570 και για πολλά έτη υπηρέτησε ως επαγγελματίας στρατιώτης. Όταν επέστρεψε στην Ισπανία, εργάστηκε στην αυλή του Φιλίππου Β’, ως φοροεισπράκτορας.Το 1607 εγκαταστάθηκε στη Μαδρίτη, όπου τελείωσε το λογοτεχνικό έργο του και έζησε μέχρι το 1616, στο τέλος της ζωής του.
To 1569, ο Θερβάντες εγκαταστάθηκε στην Ιταλία γιατί μάλλον τραυμάτισε έναν πολίτη και καταδικάστηκε στην Ισπανία.Κατά μια άλλη εκδοχή έγινε για επαγγελματικούς λόγους.Υπηρέτησε ως αυλάρχης στον οίκο του Τζούλιο Ακουαβίβα για 15 μήνες και το 1570 ξεκίνησε να υπηρετεί στο πεζικό σώμα του ισπανικού στρατού στη Νάπολι. Τον Σεπτέμβριο του 1571 υπηρέτησε ως υπαξιωματικός στο πολεμικό πλοίο “Μαρκέσα”  του μεγάλου στόλου υπό τις διαταγές του Δον Χουάν της Αυστρίας και πολέμησε στη ναυμαχία της Ναυπάκτου (ή Lepanto) στις 7 Οκτωβρίου, εναντίον του οθωμανικού στόλου.Στον πρόλογο του δεύτερου μέρους του Δον Κιχώτη αναφέρει με υπερηφάνεια την συμμετοχή του στη μάχη. Στο δε “Ταξίδι στον Παρνασσό”  υπαινισσόμενος την κατοπινή επιτυχία του πρώτου μέρους του Δον Κιχώτη, αναφέρει ότι στη Ναύπακτο αχρηστεύτηκε το αριστερό του χέρι "προς δόξαν του δεξιού". Μετά το τέλος της μάχης, παρέμεινε στο νοσοκομείο για περίπου έξι μήνες.Το 1572 επανήλθε στον ισπανικό στρατό στη Νάπολη και τα επόμενα τρία χρόνια συμμετείχε στις εκστρατείες της Κέρκυρας, του Ναυαρίνου και της Τύνιδας. Τον Σεπτέμβριο του 1575, η γαλέρα με την οποία έπλεε δέχθηκε πειρατική επίθεση και ο Θερβάντες συνελήφθη μαζί με τον αδελφό του Ροντρίγκο και μεταφέρθηκε αιχμάλωτος στο Αλγέρι για πέντε χρόνια. Στη διάρκεια της αιχμαλωσίας του επιχείρησε ανεπιτυχώς να δραπετεύσει τέσσερις φορές. Ανέκτησε τελικά την ελευθερία του, τον Σεπτέμβριο του 1580, χάρη στη συνδρομή Τριαδιστών μοναχών και της οικογένειάς του που συγκέντρωσαν το οικονομικό ποσό που απαιτείτο. Αυτή η ταραχώδης περίοδος της ζωής του αποτυπώθηκε στα θεατρικά έργα “Τα κάτεργα του Αλγερίου” (Los baños de Argel) και “H ζωή στο Αλγέρι” (El trato de Argel).
Στα τέλη του 1584 παντρεύτηκε την Καταλίνα ντε Σαλαθάρ ι Παλάθιος, ενώ νωρίτερα είχε αποκτήσει μία κόρη, την Ισαμπέλ ντε Σααβέδρα, καρπό της σχέσης του με την Άνα ντε Βιγιαφράνκα. Με την έκδοση του πρώτου βιβλίου του, Γαλάτεια (La Galatea), ο Θερβάντες κατάφερε να αποκτήσει περιορισμένη φήμη, χωρίς ωστόσο να γνωρίσει την καταξίωση που θα ερχόταν αρκετά αργότερα. Η σύγχυση (La Confusa) αποτελούσε κατά τον Θερβάντες το κορυφαίο έργο που έγραψε για το θέατρο. Όπως ο ίδιος ισχυριζόταν, κατά την περίοδο αυτή, στη δεκαετία του 1580, ολοκλήρωσε περισσότερα από είκοσι θεατρικά έργα, από τα οποία όμως διασώθηκαν μόνο δύο τραγωδίες : Η πολιορκία της Νουμαντίας (El cerco de Numancia) και Η ζωή στο Αλγέρι (Los tratos de Argel).
Το 1587 διορίστηκε ως υπεύθυνος επισιτισμού και εφοδιασμού της ισπανικής αρμάδας. Η οικονομική διαχείριση που επωμίστηκε, επισκιάστηκε από καταχρήσεις, πιθανώς λόγω των οικονομικών προβλημάτων που αντιμετώπιζε, για τις οποίες φυλακίστηκε το 1592 για δύο ημέρες στο Κάστρο ντελ Ρίο. Από το 1594 μέχρι το 1596 εργάστηκε ως φοροεισπράκτορας με έδρα την Ανδαλουσία.Μια νέα  κατηγορία  κατάχρησης τον οδήγησε σε νέα φυλάκιση μέχρι τον Απρίλιο του 1598, αυτή τη φορά στη Σεβίλλη. Στον πρόλογο του πρώτου τόμου τού Δον Κιχώτη, ο Θερβάντες αφήνει να εννοηθεί πως μάλλον εμπνεύστηκε το έργο κατά την φυλάκισή του.Το 1613 εκδόθηκαν οι Υποδειγματικές νουβέλες (Novelas ejemplares), σειρά διηγημάτων που συνιστούσαν την απαρχή της σύντομης αφήγησης στην καστιλλιάνικη λογοτεχνία. Τον επόμενο χρόνο εκδόθηκε το Ταξίδι στον Παρνασσό, ένα αλληγορικό ποίημα, στον πρόλογο του οποίου διακρίνεται η ομολογία του Θερβάντες σχετικά με τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε στην ποίηση. Το 1615 εκδόθηκαν οκτώ θεατρικά έργα του, γνωστά ως Οκτώ κωμωδίες (Ocho comedias, y ocho entremeses nuevos), συνοδευόμενα από ισάριθμα κωμικά ιντερμέτζα, σύντομα κομμάτια που απαγγέλλονταν στα διαλείμματα των θεατρικών πράξεων.
Ο Θερβάντες πέθανε στις 22 Απριλίου του 1616. Στις 11 Ιουνίου 2015  ενταφιάστηκε με επίσημη τελετή σε μοναστήρι της Μαδρίτης, σε μνημείο όπου εναποτέθηκαν τα λείψανα που ανευρέθηκαν το 2005 και εικάζεται ότι ανήκουν σε αυτόν.

Επιμέλεια : Αναστάσιος Καλαβάνος, υπεύθυνος Τ.Π.Ε








Σχόλια